‘Mijn opa sprak nauwelijks over zijn trauma's’

Elk jaar herdenken we op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. En op 5 mei vieren we dat Nederland op die dag in 1945 werd bevrijd. In Azië duurde de oorlog langer, namelijk tot Japan zich op 15 augustus 1945 overgaf*. Ook dat herdenken we in Nederland. En ook in Rotterdam staan we aankomende donderdag stil bij de oorlogsslachtoffers uit voormalig Nederlands-Indië. Er is onder meer een herdenking bij het Indiëmonument aan de Boompjes. Dit monument herinnert ons aan het leed van honger, dwangarbeid, geweld en terreur tijdens de Japanse bezetting. Overigens was Indonesië op 15 augustus 1945 nog niet vrij van oorlog. Het land vocht daarna voor onafhankelijkheid, die Nederland pas op 27 december 1949 erkende.  

Fagnotti gaat aanstaande donderdag ook naar de herdenking. ‘Ik sta op die dag stil bij het leed dat mijn familie heeft geleden. Deze geschiedenis gaat niet alleen over de Tweede Wereldoorlog, maar ook over het koloniale verleden. Nederland, en ook Rotterdam, hadden daar een grote rol in. Dat leed werkt nog steeds door in het leven van nu. Bijvoorbeeld bij mensen met een Indische achtergrond die nu in Rotterdam wonen.’ 

Verdrongen verleden

Fagnotti vertelt dat gedrag uit het verleden is doorgegeven aan de generaties daarna. ‘Mijn opa was getraumatiseerd door de oorlog, en dat heeft ons gezin beïnvloed. Hij zat in meerdere interneringskampen** op Java en verloor mijn hoogzwangere oma en twee kinderen uit het oog. Op een dag kwam hij thuis en zijn gezin was weg. Hem werd verteld dat ze vermoord waren. Gelukkig was dat niet waar, maar hij heeft jarenlang gedacht dat hij alles en iedereen kwijt was. Mijn oma en de kinderen werden jaren later teruggevonden via het Rode Kruis.’

‘Mijn opa sprak nauwelijks over zijn trauma's, en ik durfde er niet naar te vragen. Hij had soms een blik in zijn ogen waardoor je niks meer vroeg. Ook ik merk dat ik emoties wegstop en vervelende dingen weglach. Terwijl we juist meer moeten praten over deze geschiedenis. Wat heb jij hierover geleerd op school? Ik te weinig. Daarom is het belangrijk dat we op 15 augustus stilstaan bij mensen zoals mijn familie. Dat is toch erkenning.’

Indo Café

‘Ik houd me al jaren bezig met de geschiedenis van Nederlands-Indië. Het is eigenlijk vreemd dat er nog zoveel onbekend is. Waarom is dat? Wat weten mensen al wel en wat nog niet? Wat is Indisch zwijgen? Dit soort vragen hielden me bezig. Ik begreep eerst niet waarom mijn opa soms gefrustreerd en onvoorspelbaar was. Later ontdekte ik dat dit kwam door zijn verleden dat hij altijd met zich meedroeg. Om de verborgen geschiedenis van Nederlands-Indië te ontdekken en bespreekbaar te maken, heb ik samen met Yin Lauw en Maureen de Vries het Indo Café opgericht.’ 

Verplaatsbaar decor 

Fagnotti vervolgt: ‘Het Indo Café heeft een mobiel decor. Het heet ‘café’ maar we schenken er helaas geen drank, haha. Het decor is een Indische woonkamer, met veel kleuren en Indische spulletjes. We stonden afgelopen jaar op plekken zoals de Centrale Bibliotheek, het Centraal Station en in de Kunsthal. Met voorbijgangers gingen we in gesprek over de geschiedenis van voormalig Nederlands-Indië. Laagdrempelig en op een luchtige manier. We bedachten leuke rubriekjes, zoals Wist je dat ... . Daarin kwam bijvoorbeeld naar voren dat er best veel Indische woorden voorkomen in de Nederlandse taal. Wat dacht je van banjeren, piekeren en klamboe?’

‘Maar het hoogtepunt vind ik de Pediscussie: een pittig gesprek waarbij we steeds pittigere sambals serveren. In die rubriek praten we op een speelse en levendige manier met verschillende gasten, zoals schrijvers en kunstenaars. We hebben het vooral over hun binding met voormalig Nederlands-Indië.'